REVIEW SÁCH MẮT BIẾC

Tác giả: Nguyễn Nhật Ánh

“Tôi gửi tình yêu cho mùa hè, nhưng mùa hè không giữ nổi. Mùa hè chỉ biết ra hoa, phượng đỏ sân trường và tiếng ve nỉ non trong lá. Mùa hè ngây ngô, giống như tôi vậy. Nó chẳng làm được những điều tôi kí thác. Nó để Hà Lan đốt tôi, đốt rụi. Trái tim tôi cháy thành tro, rơi vãi trên đường về.”

“Mắt Biếc” là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Nếu ở các tác phẩm khác của ông, độc giả thường bắt gặp cốt truyện với nội trong sáng, ngây thơ dành cho trẻ nhỏ, thì đến với “Mắt Biếc”, nó như một luồng gió mới dành cho người đọc. Vẫn là những ngôn từ giản đơn, gần gũi nhưng việc xây dựng hình tượng và nội dung có phần khác. Nó nói về tình yêu của những đứa trẻ, của sự trưởng thành, tình yêu với quê hương và hơn cả là sự hy sinh vô bờ bến, sự vĩ đại trong tình yêu.

Tiêu đề và cách thiết kế bìa nhẹ nhàng

Tiêu đề cùng bìa sách chắc hẳn sẽ làm cho các bạn cảm thấy ấn tượng ngay. Vỏn vẹn hai chữ “Mắt Biếc” nhưng đã mở ra rất nhiều cảm nhận cho độc giả bởi ai cũng biết mắt biếc là một đôi mặt đẹp, nhưng buồn. Tiêu đề đã phần nào gợi nên một cốt truyện có nội dung phảng phất nỗi buồn. Phông xanh chủ đạo với hình ảnh một người con trai ngồi đánh đàn bên cô gái dưới tán cây được phác họa một cách đơn giản, mang tới một cảm giác dễ chịu.

Một câu chuyện mang lại quá nhiều cảm xúc, để lại ám ảnh cho người đọc

Câu chuyện kể về cuộc đời của một chàng trai tên Ngạn - nhân vật chính trong cuốn sách, một cậu bé sinh ra và lớn lên trong một ngôi làng tên là Đo Đo ở vùng quê Quảng Nam đậm tình sâu nghĩa. Tuổi thơ của cậu ngoài gắn bó với những buổi trưa hè oi ả, các sạp tạp hóa được được bày biện những món hàng tạp hóa xinh xắn lung linh, những trận roi nổ đom đóm mắt của bố,... thì cậu còn có bên cạnh mình một cô bạn hàng xóm - Hà Lan - với đôi mắt đẹp như "Mắt Biếc". Ngạn bộc bạch: “Đó là đôi mắt có hàng mi dài, lúc nào cũng mở to, hồn nhiên và ngơ ngác. Và sau này cũng đôi mắt đó làm khổ tôi ghê gớm”

“Uống nhầm một ánh mắt. Cơn say theo cả đời

Thương thầm một nụ cười, cả một đời phiêu lãng”

Câu thơ trên có lẽ sinh ra là dành cho Ngạn. Bởi vì yêu, say đắm trước vẻ đẹp của đôi mắt ấy, mà ngay từ nhỏ, Ngạn đã bất chấp mọi thứ để bảo vệ Hà Lan và làm Hà Lan vui lòng. Từ khi học lớp vỡ lòng, vì bênh vực Hà Lan, Ngạn đã hạ gục thắng Hòa - một kẻ mà trong lớp chẳng ngán bắt nạt ai và chẳng ai trong lớp muốn động vào. Để rồi sau đó, Ngạn bị thầy Phu phạt nhảy cóc mười vòng sân giữa trời nóng tới ngất xỉu. Ngạn cũng tham gia vào những trận đánh nhau long trời lở đất trong vườn nhà ông Cửu Hoành để giành lấy cho Hà Lan những trái thị hiếm hoi. Sau này, khi lên cấp 2, cũng vì thỏa mãn ý thích của Hà Lan, người con trai ấy lại sẵn sàng nện nhau nhừ tử vì cái dùi trống. Và cũng vì Hà Lan thích những cái trứng chim sẻ mà Ngạn cũng chấp nhận đầu u những cục to và chảy máu mũi vì té khi trèo lên chiếc thang lỏng lẻo để lấy bằng được trứng chim cho Hà Lan. Câu chuyện mở đầu với những hình ảnh nhẹ nhàng cùng những âm thanh trong trẻo bình an nhất. Một đôi thanh mai trúc mã tưởng chừng rồi sẽ có kết quả tốt đẹp, ăm ắp, đủ đầy, chứa chan tình cảm. Bởi lẽ tình yêu đã nảy sinh dần dần trong Ngạn bắt nguồn từ tình bạn đẹp như mơ của Ngạn và Hà Lan. Thế nhưng không, đến khi lớn hơn một chút, cả hai cùng ra thành phố học tập, trong khi tấm lòng của Ngạn vẫn chỉ duy nhất hướng về Hà Lan, hường về làng Đo Đo thì cô bạn lại không cưỡng lại được trước những cám dỗ của thành thị xa hoa.

Ngạn và Hà Lan bắt đầu có những đối lập trong suy nghĩ. Ở ngưỡng cửa của tuổi mới lớn, thế giới của cô bé lại là sự háo hức, tò mò về thành thị. Đôi chân của Hà Lan chạy theo những điều mới mẻ, đôi chân của Ngạn lại chậm rãi về với những điều xưa cũ. Thế giới trong Hà Lan là thành thị đầy màu sắc thì Ngạn lại là màn trời đầy sao của làng Đo Đo. Hà Lan muốn đến với sự ồn ào của thành thị, Ngạn lại bỏ quên hồn mình ở làng. Hà Lan khám phá ánh sáng của đô thị, Ngạn mơ màng ở đồi Sim. Thành phố đầy ánh điện, đầy hiện đại; làng Đo Đo nhỏ bé và yên bình. Cứ thế dần dần với những trái ngược kia, hai người cứ ngày một xa nhau, cảm giác như hai đường thẳng song song mà ngay từ điểm xuất phát đã trái ngược nhau…, có lẽ Ngạn đủ thông minh để biết con đường của Hà Lan mong muốn nhưng anh không thể khôn nguôi về những kỉ niệm ấy. Bởi lẽ khoảng thời gian gắn bó thời xưa ấy đã quá lâu để rồi hình thành một thói quen khó bỏ, Hà Lan trong Ngạn mãi là cô bé có đôi mắt đẹp thơ ngây, trong vắt như một tờ giấy đến nỗi anh quên mất rằng người anh yêu đến đau lòng đã thay đổi.

Ngạn trải lòng mình với âm nhạc, âm nhạc ở đây đã như một người bạn tri kỷ sưởi ấm trái tim của kẻ si tình. Âm nhạc nói hộ nỗi lòng, Ngạn viết ra những bản nhạc và bản nhạc nào cũng đau đáu về Hà Lan. Ngạn gửi tình yêu vào nhạc, gửi vào mùa hè nhưng mùa hè không giữ nổi. Hoa phượng vẫn cứ đỏ, thời gian vẫn cứ trôi, cảnh vật vẫn thế chỉ là thiếu bóng Hà Lan.

“Gửi mùa hè

Giữ hộ chút tình yêu

Khi chia xa

Vẫn nhớ ngày gặp lại

Lúc ấy em có là cô gái

Đốt tôi bằng ngọn lửa

Của riêng em?”

Phượng đỏ rực góc trời như một đốm lửa nhỏ, nhưng có lẽ chưa đủ thiêu rụi mà ánh mắt Hà Lan chỉ cần lướt qua đã đủ thiêu rụi cõi lòng. Hà Lan thay đổi đến ngỡ ngàng, Đứng trước sự thay đổi của Hà Lan, Ngạn càng trở nên đau lòng, Ngạn đã thể hiện nỗi buồn vô bờ và ước mong quay trở lại như thời xưa qua lời bài hát “Thà như ngày thơ ấu” tới mức:

“Nhớ ngày xưa tuổi nhỏ

Ta suốt ngày bên nhau

Kể bao điều thầm kín

Lòng có ngại gì đâu

Bây giờ sao quá khó

Lòng anh và tình em

Chút hương thầm trong gió

Biết ngày nào bay lên

Nếu biết tình như thế

Chẳng lớn lên làm gì

Thà như ngày thơ ấu

Hai đứa cầm tay đi”

Khoảng cách địa lý đã xa, khoảng cách của tâm hồn lại càng xa hơn, khi Hà Lan phải lòng Dũng. Dũng mang hình thái phong trần, lịch lãm và mới mẻ, như một làn gió mới thổi qua đời Hà Lan. Hà Lan đã yêu Dũng bằng trái tim vô bờ của một người con gái. Dũng như đại diện cho thành thị, Ngạn đại diện cho cội nguồn quê hương. Dũng mang những bụi bặm của thành phố, của sự ồn ào nhộn nhịp, đó là những cái mà Hà Lan theo đuổi. Phải! Hà Lan đã chọn một gã thanh niên nhà giàu, sành điệu, giỏi võ nhưng lại thiếu đứng đắn, một kẻ chuộng tự do, luôn nuông chiều bản thân để gửi gắm tình cảm vào. Nhưng Ngạn vẫn đứng đó.

Ngạn đau lòng, Ngạn xảy ra mâu thuẫn xung đột trong cảm xúc. Ngạn không muốn Hà Lan yêu Dũng, Ngạn cũng tự thú nhận với bản thân cảm thấy vui khi thấy Dũng rời bỏ Hà Lan để yêu một người con gái khác. Nhưng Ngạn lại muốn Hà Lan hạnh phúc, cả kể là hạnh phúc bên Dũng. Anh chấp nhận nghe những lời giãi bày, tâm sự của người con gái anh yêu đang kể về một người đàn ông khác, anh tự nguyện là một điểm tựa để bất cứ khi nào cô tìm tới. Rồi Dũng lại quay lại với Hà Lan, trái tim Ngạn lại như có ai đó dùng dao rạch một nhát sâu, sâu tới mức không thở được. Và đỉnh điểm của nỗi đau chính là Hà Lan mang thai với Dũng, nhưng bị hắn ruồng bỏ. Cô đành gửi con về cho bà ngoại chăm sóc và đặt tên là Trà Long. Tuy hiểu rõ tình yêu của Ngạn dành cho mình, Hà Lan vẫn không đáp lại vì chỉ cô mới hiểu rõ suy nghĩ của bản thân nhất. Bản thân chúng ta cũng rất sợ khi có người đối xử quá tốt vì thực lòng mình không thể nghĩ ra được làm thế nào để trả ơn họ, nếu Hà Lan lấy Ngạn thì sẽ càng độc ác vì vốn dĩ tình cảm của Hà Lan với Ngạn chỉ là sự cảm động, chỉ là người bạn tâm giao. Làm sao có thể chắc chắn Hà Lan lấy Ngạn về bi kịch sẽ giảm đi? Khi không hề có tình cảm lấy về chỉ làm khổ nhau mà thôi…

Dù bị Hà Lan từ chối nhưng Ngạn vẫn dành hết tình yêu của mình cho bé Trà Long. Ngạn chăm sóc và thương yêu Trà Long hết mình. Trà Long có gương mặt và đôi mắt biếc giống y hệt Hà Lan khi còn trẻ. Nhưng trái với mẹ mình, Trà Long một lòng hướng về quê nhà, tâm hồn cô sinh ra cũng dành cho làng Đo Đo, cô yêu quê, yêu những thứ giản dị, đời thường, y hệt Ngạn. Và Trà Long cũng yêu Ngạn! Còn Ngạn, Ngạn cũng có tình cảm với Trà Long.

Đọc đến đây, tôi cảm giác mình bị lạc vào chốn mê cung xa lạ nào đó của tình cảm, của yêu và thương. Rốt cuộc tôi vẫn không hiểu rõ tình cảm của Trà Long đối với Ngạn mang tên chi? Là yêu ư? Hay chính là thương, là kính trọng, quý mến? Và chính Ngạn đã xem Trà Long là gì ta cũng không rõ nữa. Là đứa cháu bé bỏng, hay là người yêu hay chỉ là người thế thân cho mối tình đầu của Ngạn mà anh mãi chẳng thể quên được? Hay chính là người sẽ tiếp tục vẽ tiếp cuộc đời dở dang của Ngạn?

Một cái kết khắc khoải, nao lòng!

Suốt bao nhiêu năm, Ngạn giận có giận, trách có trách nhưng chưa một lần nào anh hết thương Hà Lan. Cuối cùng Ngạn chọn ra đi, bỏ lại Trà Long và làng quê. Bỏ lại cả Hà Lan và đôi mắt biếc.

Một nỗi buồn chơi vơi, mơ hồ, sự thấu hiểu và cảm thông của người đọc với nỗi lòng của Ngạn. Cuộc đời của anh dành để yêu và ôm lấy nỗi đau. Đến cuối cùng cũng dốc hết lòng mà giữ trọn một nắm tình con dành cho Hà Lan, dành cho Mắt Biếc.

Ngạn chọn ra đi, có lẽ chính bởi vì sau anh đã hiểu, rốt cuộc rồi Trà Long cũng chỉ là cái bóng của Hà Lan và tình cảm của anh với Trà Long là không thể tiếp tục được. Anh quyết định giữ trọn hình ảnh Mắt Biếc đẹp nhất trong trái tim mình...

Một nốt lặng trong bài tình ca, một nốt lặng nuối tiếc, đau lòng!

Vì sao nói đây là một tác phẩm phải dùng cả quãng thời gian thanh xuân để cảm nhận?

Nói đây là một tác phẩm phải dùng cả quãng thời gian thanh xuân để cảm nhận là bởi vào năm bạn 15 tuổi, khi bạn đọc câu chuyện này, có lẽ bạn sẽ phải thốt lên rằng “Tại sao Ngạn lại phải chịu khổ như vậy? Tại sao không bỏ Hà Lan đi” hay “Tại sao Ngạn tốt như vậy mà Hà Lan không yêu Ngạn mà lại yêu Dũng”. Nhưng sau này, khi đã trải qua vài ba mối tình, đã hiểu hy sinh cho tình yêu là như thế nào, đọc lại câu chuyện, biết đâu bạn lại nói “Nếu giả sử có Ngạn và Hà Lan ngoài đời thực, có lẽ tôi cũng không khuyên Ngạn từ bỏ mối tình này đi. Bởi với Ngạn, Hà Lan là cả một bầu trời, là cả một cuộc đời, là sinh ra để thương, để nhớ và Ngạn bất chấp làm mọi thứ chỉ để Hà Lan được hạnh phúc dù cho bản thân mình có đau lòng.” Với mỗi giai đoạn và thời điểm khác nhau, bạn sẽ có một cảm nhận riêng cho các nhân vật và nội dung cho cốt truyện. Đây là một trong những điều làm nên sự tuyệt vời và khác biệt của tác phẩm.

Một bức tranh làng quê rất đẹp, rất thương!

Và điều đặc biệt cuối cùng trong cuốn sách mà tác giả muốn chia sẻ với bạn đọc đó chính là tình yêu quê hương. Nó bao trùm lên tất cả mọi thứ, bao trùm lên cả tình yêu của Ngạn dành cho Hà Lan. Nguyễn Nhật Ánh đã vẽ nên một Đo Đo rất riêng, rất quê hương trong cuốn sách. Một làng quê an bình, nên thơ nằm lặng im bên đồi sim, bên đồng cỏ, vô cùng nên thơ. Một mảnh đất bình dị, nghèo khó nhưng lại là mảnh đất của tuổi thơ nơi có trời xanh cao vời vợi, trong suốt như pha lê, có hoa dâm bụt đỏ chói, có những quả thị vàng ươm và có cả tình bạn trong sáng, tình yêu nghề tha thiết. Tất cả tạo nên một bức tranh đẹp đẽ về một chốn đồng quê nơi đất nước Việt Nam này. Ngạn lúc nào cũng đau đáu một tình cảm duy nhất cho Hà Lan có lẽ cũng bởi vì cô gái ấy cũng là một phần của quê hương. Đôi mắt của Hà Lan, Ngạn soi mình vào trong đôi mắt trong veo kia là những kỉ niệm từ thời còn nhỏ hai đứa ở bên nhau, những hình ảnh của làng quê mộc mạc.

Lời kết

Mắt Biếc để lại quá nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau cho người đọc. Gập trang sách cuối cùng lại, sau cùng ta thấy Ngạn mới là người đau khổ nhất. Phải chăng đôi mắt Hà Lan buồn vì trong đó, chưa hẳn là nó phản chiếu cuộc đời của cô, mà bởi nó phản chiếu cuộc đời của Ngạn. Đây thực sự là một tác phẩm phải dùng cả quãng thời gian thanh xuân để cảm nhận. Bởi, năm 15 tuổi, bạn có thể hỏi “Vì sao Ngạn không bỏ Hà Lan đi?” hay “Tại sao Ngạn tốt như vậy mà Hà Lan không yêu Ngạn mà lại yêu Dũng”. Nhưng sau này, khi đã trải qua vài ba mối tình, đã hiểu hy sinh cho tình yêu là như thế nào, đọc lại câu chuyện, biết đâu bạn lại nói “Nếu giả sử có Ngạn và Hà Lan ngoài đời thực, có lẽ tôi cũng không khuyên Ngạn từ bỏ mối tình này đi. Bởi với Ngạn, Hà Lan là cả một bầu trời, là cả một cuộc đời, là sinh ra để thương, để nhớ và Ngạn bất chấp làm mọi thứ chỉ để Hà Lan được hạnh phúc dù cho bản thân mình có đau lòng.” Với mỗi giai đoạn và thời điểm khác nhau, bạn sẽ có một cảm nhận riêng cho các nhân vật và nội dung cho cốt truyện. Đây là một trong những điều làm nên sự tuyệt vời và khác biệt của tác phẩm.

Cảm ơn các bạn đã đọc phần review của mình. Rất mong được nghe đóng góp từ mọi người. Yêu thương tất cả mọi người!

Chúc mọi người một ngày tốt lành,

Minh Anh