REVIEW SÁCH BÁ TƯỚC MONTE CRISTO

Tác giả: Alexandre Dumas

Là câu chuyện của âm mưu, tình yêu và trào phúng xã hội, Bá tước Monte Cristo của Alexandre Dumas là cuốn tiểu thuyết hay nhất viết về tình yêu và hận thù - hai thái cực tưởng như trái ngược nhưng lại liên tục giao nhau, đến nỗi người ta phải tự hỏi: yêu người mình hận hay hận người mình yêu?

Bá tước Monte Cristo kể câu chuyện của chàng trai Edmond Dantes - một thuỷ thủ trẻ trung và điển trai, chuẩn bị có đám cưới trong mơ với vị hôn thê Mercedes xinh đẹp. Sớm thôi, Dantes cũng sẽ trở thành thuyền trưởng của tàu Pharaon khi mà người cựu thuyền trưởng Leclere qua đời trong một trận sốt và uỷ thác lại con thuyền cho chàng. Chàng là một tay thuỷ thủ lành nghề và chất phác, được bạn bè kính trọng và giành được sự yêu quý của ông Morrel chủ tàu. Tương lai mở ra đầy hứa hẹn cho Dantes. Nhưng số phận nghiệt ngã, vẽ nên viễn cảnh tươi sáng để rồi bôi đen tất cả. Làm sao Dantes ngờ được cánh cửa tương lai đáng mơ ước chỉ dành cho riêng chàng đó lại phản chủ theo cách không ngờ đến nhất. Nó thay thế lòng kính trọng của bạn bè chàng bằng sự ghen tị và ác ý đối với chàng; và mang đến cho chàng thêm những thù ghét. Những kẻ đố kỵ đã dựng nên một tấn thảm kịch cho Dantes vào đúng cái ngày mà đáng lẽ ra hạnh phúc phải đến trọn vẹn với chàng - ngày cử hành hôn lễ với nàng Mercedes. Dantes bị buộc tội mưu phản, khi không may nhiệm vụ cuối cùng của chàng lại là bằng chứng phạm tội được bọn chúng gài bẫy công phu: trong nhiệm vụ cuối cùng của chàng trên chuyến hải trình là dừng lại ở đảo Elba để nhận và chuyển thư. Đó là năm 1815 và cả nước Pháp vẫn bị giành qua giật lại giữa hai phe phái là chủ nghĩa Bonaparte và Quân chủ, trong khi Napoleon đang bị biệt giam ngoài đảo mà vẫn tính kế giành lại Pháp. Dantes đã vô tình là khiên chắn cho hành động khuất tất, lợi dụng của những kẻ đố kỵ thuộc phe Quân chủ: một mũi tên trúng hai đích khi chúng vừa đồng loã với nhau tống cổ Dantes vào tù - bằng tội danh mà chàng chưa bao giờ phạm phải, vừa răn đe cảnh cáo những tàn dư của phe Bonaparte, củng cố quyên lực của mình. Về phần Dantes, chàng bị ném vào nhà lao pháo đài If trên hòn đảo biệt lập trong 14 năm trời bị cả thế giới lãng quên.

Dantes đã xoay sở để trốn thoát trong nhiều năm sau đó, thông minh hơn, từng trải, giàu có hơn và quyết tâm trả cho bằng được mối hận thù. Điều đáng ngạc nhiên trong cuốn sách là mức độ phức tạp và tinh vi, thủ đoạn trong kế hoạch của chàng. Dantes dành ra hằng năm trời tính toán đường đi nước bước, tự làm gián điệp cho chính mình bằng cách thâm nhập vào cuộc sống, thói sinh hoạt của kẻ thù, hay thậm chí làm bạn với những đứa con của chúng. Chúng ta đều biết trả thù luôn là một ý tưởng không tồi - nó chiếm hữu tâm trí của bạn và không để lại cho bạn thứ gì ngoài sự trống rỗng và mệt mỏi. Như một điều tất yếu, câu hỏi quan trọng được đặt ra bởi độc giả là liệu Dantes có nhận thức được rằng trừng phạt người khác chẳng làm cho chàng cảm thấy thoả mãn hơn là tận hưởng cuộc sống của chính mình (tôi không thể ngừng liên tưởng đến Inigo Montoya khi đọc cuốn sách này). Rằng khi nào Dantes mới nhận ra chàng không thể trừng phạt kẻ xấu mà không làm tổn thương đến những người vô tội xung quanh chúng.

Nước Pháp thời Napoleon

Một số thông tin cần thiết về bối cảnh của cuốn tiểu thuyết để ta có thể hiểu sâu sắc thông điệp của nó, vì nước Pháp thời kì Napoleon luôn là một vấn đề lịch sử với nhiều góc khuất thú vị:

Monte Cristo được coi là một cuốn tiểu thuyết "phiêu lưu". Cuốn sách được xuất bản vào năm 1844 dưới hình thức dài kì và trở nên vô cùng nổi tiếng ở thời điểm đó. Đây cũng được coi là tiểu thuyết "lịch sử" mặc dù có một điều khá kì lạ rằng câu chuyện được sáng tác vào năm 1844, trong khi giai đoạn 1815 - 1835 mới được gọi tên mang ý nghĩa lịch sử. Nhưng Dumas thực sự đã viết về những cột mốc trọng yếu nhất gánh vác cả lịch sử nước Pháp.

Cuốn tiểu thuyết cũng là một phần của chủ nghĩa Lãng mạn nổi lên ở Châu Âu trong những năm 1800 - 1840. Tôi có thể giải thích chi tiết khái niệm chủ nghĩa Lãng mạn ở đây, nhưng điều này là không cần thiết đối với những người đã, đang và sẽ đọc Monte Cristo - cái lãng mạn xúc cảm là một đặc trưng tiêu biểu xuyên suốt câu chuyện. Dantes yêu Mercedes cả một đời, mặc dù chàng cảm thấy mình bị nàng phản bội khủng khiếp. Chàng bị tác động bởi cảm xúc nhưng đồng thời cũng gần như làm chủ được chúng để đánh lừa mọi người xung quanh, kể cả những người gần gũi nhất. Lúc nào Dantes cũng bị giày vò giữa những gì chàng muốn làm và phải làm, và điều đó thật không tốt cho sức khoẻ đã đến tuổi già của chàng. Tình yêu, tình thương mến vẫn luôn tồn tại, chực chờ để bước chân vào cuộc sống của Dantes, nhưng chàng đã quá lún sâu vào hận thù đến nỗi không hề nhận ra nó.

Alexandre Dumas chào đời tại Pháp vào năm 1802. Bố ông từng là tướng lĩnh trong quân đội của Napoleon nhưng đã bị vắt kiệt sức lực và ở tình trạng khánh kiệt ngay đúng khoảng thời gian Dumas được sinh ra. Dumas là cháu trai của một quý tộc Pháp và một nô lệ người Haiti, có lẽ đó là một trong những nguyên do mà Dumas nhấn mạnh sự giam cầm tù nhân trong tiểu thuyết có liên quan đến nô lệ ở ngoài đời thực. Dumas sống và chứng kiến những thời kì lịch sự với dấu ấn sống động nhất, ông biết rất rõ mình đang viết về điều gì và điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với người khác. Và rõ ràng là ông cũng quen biết gia đình Napoleon.

Monte Cristo và khởi đầu của nguồn cảm hứng

Wikipedia đã cho chúng ta một khái niệm đầy hấp dẫn về hoàn cảnh sáng tác của Monte Cristo:

Dumas có mối quan hệ gần gũi với các thành viên của gia đình Napoleon khi ông đang sống tại Florence năm 1941. Ông đi tham quan quanh đảo Monte Cristo bằng một con thuyền buồm nhỏ, được hộ tống bởi một hoàng tử trẻ cũng là người anh em họ của Louis Bonaparte - chính là hoàng đế Pháp mười năm sau đó. Trong chuyến hải trình này ông đã hứa với hoàng tử là sẽ viết một cuốn tiểu thuyết lấy tiêu đề trùng với tên hòn đảo. Khi đó hoàng đế tương lai đang bị cầm tù ở nhà lao Ham (cũng là một cái tên được nhắc đến trong cuốn sách) và Dumas đã đến thăm chàng. Năm 1840, Louis Napoleon bị kết án chung thân trong ngục tù, nhưng đã xoay sở để trốn thoát thành công bằng nguỵ trang vào năm 1846, vào đúng thời điểm cuốn tiểu thuyết của Dumas đang làm mưa làm gió trong dư luận quần chúng. Cùng phong cách với Dantes, Louis Napoleon xuất hiện trở lại ở Paris với hình ảnh một người đàn ông quyền lực bí ẩn. Tuy nhiên đến năm 1848, Dumas đã không chọn bầu cử cho Louis Napoleon. Cuốn tiểu thuyết đã vô tình, đi trái ý muốn của cha đẻ nó, đóng góp một yếu tố tinh thần quan trọng trong chiến thắng của bậc đế vương tương lai Napoleon III.

• Điều tôi đặc biệt yêu thích ở Monte Cristo đó là mức độ phức tạp và tinh vi trong mưu kế của Dantes, và cách mà Dumas tiết lộ từng tình tiết một theo cách không thể nào bình tĩnh hơn qua 650 trang sách. Với cương vị là một nhà văn viết truyện dài kỳ, lẽ dĩ nhiên ông có quyền giữ cái sở thích vẽ vời hết ý tưởng ra trong đầu nhưng lại lần nữa không tiết lộ cho độc giả. Nhưng nếu bạn mong muốn một cuốn sách đủ thu hút để làm cho bạn chìm đắm vào nó thì đây là một lựa chọn tuyệt vời. Chúng ta biết chắc ta đang chuẩn bị đối mặt với điều gì khi cầm trên tay 650 trang giấy nặng chịch, nhưng ta vẫn không thể đặt quyển sách xuống được.

Những ngôi sao thực sự của cuốn sách lại là con của ba "kẻ thù" của Dantes. Nghịch lý trớ trêu khi bố mẹ càng sa đoạ, nhân cách thối rữa bao nhiêu thì con của chúng lại ngây thơ bấy nhiêu. Dumas đã thực sự thổi cái hồn, sức sống vào mỗi đứa trẻ, làm cho cuộc đời chúng giao nhau và từ đó tạo nên những bước ngoặt thú vị.

Mặc dù chàng có bộ óc thiên tài khi bày mưu tính kế và sở hữu một gia tài khổng lồ, Dantes học được rằng chàng không thể nắm bắt và điều khiển cuộc sống của người khác nhiều như chàng từng nghĩ. Chàng cảm thấy mình như một hình mẫu người cha tiêu chuẩn cho những đứa trẻ mà ngày đêm chàng mong muốn cuộc sống của chúng bị huỷ hoại, đến cuối cùng chính bọn trẻ lại dạy cho chàng nhiều điều mà trong suốt cuộc đời chàng, những tháng ngày hạnh phúc hay cả 14 năm cầm tù chàng chưa bao giờ được dạy. Chứng kiến mối quan hệ giữa Dantes và những nguời trẻ tuổi này dần trở thành tình bạn có lẽ cũng là điều hấp dẫn nhất của cuốn sách. Tôi tự nhận thấy bản thân chỉ mong chờ để xem đến phân đoạn nào Dantes nhận ra mưu kế của chàng sẽ làm tổn thương những người bạn mới đó đến nhường nào.

Vấn đề lớn nhất của Dantes, tâm trí chàng là con nguời hay là quái vật? Dantes chà đạp lên kẻ thù của chàng bằng những thủ đoạn hết sức tàn bạo, thế nhưng lại đối xử với nguời thân của chàng thật ôn nhu. Dumas đã để cho Dantes đóng vai trò như một "thiên thần báo thù", trừng phạt kẻ ác nhân danh Chúa tối cao. Nhưng những hành động mà thực sự làm cho người ta bị huỷ hoại, theo đúng nghĩa đen về cả mặt thể chất và tinh thần, mặc dù họ xứng đáng nhận quả báo ấy thì đó có phải là kết cục mà Chúa muốn? Tôi phải thừa nhận rằng tôi không nhận thức được rõ ràng ý đồ của Dumas ở đây. Dantes được khắc hoạ, được tôn vinh như thánh sống, nhưng tôi cảm thấy đáng tiếc cho chàng. Tiếc cho cái trọng trách quá lớn mà chàng phải gánh gồng trên vai, vì ngoài chàng ra thì sẽ chẳng có ai thực hiện được cả; vì số phận nghiệt ngã giao cho chàng sứ mệnh phải trả thù cho bằng được chỉ để cuối cùng chàng nhận ra đau khổ nhân đôi. Chàng có thể lạnh lùng và không khoan nhượng, nhưng chính điều đó làm ta cảm thấy xót xa và chỉ muốn Dantes có thể tận hưởng ý nghĩa cuộc sống của mình hơn là chỉ chia rẽ, chà đạp kẻ thù rồi lại dằn vặt có lỗi với những người thân vô tội của chúng. Nhưng một điều quan trọng không thể không nhắc tới, chính là Dantes làm việc tốt bất cứ khi nào chàng có thể, bất cứ khi nào có người cần đến mình, thậm chí cả khi nó phản lại kế hoạch trả thù của chàng.

Tôi cũng thích thú với phương diện của quyển sách mà làm cho bạn phải suy nghĩ liệu sự độc ác có hay không mang tính tuyệt đối, và nhân vật phản diện liệu có phần nào hối lỗi cho việc chúng đã làm. Phản diện trong Monte Cristo có rất nhiều, và có cá tính mạnh mẽ riêng biệt. Chúng không cùng được nặn ra từ một cái khuôn, cũng không được tô vẽ bằng một bộ màu duy nhất; nhưng điểm chung của chúng là không thể nào dành được sự cảm thông tuyệt đối của ta cho những gì chúng đã thực hiện. Villefort, luật sư của nhà vua có lẽ là nhân vật thú vị nhất vì mâu thuẫn cứ luôn tồn tại song song trong nội tâm của hắn. Hắn trọng danh tiếng và phẩm giá, đặc biệt là khi liên quan đến công việc, nhưng chính hắn lại tự phá huỷ cái ràng buộc thiêng liêng đó của mình: vu khống tội danh và tống Dantes vào tù. Dantes biết rằng cú đánh hiểm nhất vào Villefort chắc chắn sẽ là huỷ hoại thanh danh của Villefort duới danh nghĩa của hắn là một luật sư (tất nhiên Dantes đã thực hiện được mục đích của minh). Mercedes cũng gây hứng thú không kém, vì Dantes luôn day dứt và dằn vặt nội tâm, chàng phật lòng khi thấy Mercedes đã từ bỏ mình quá sớm, nhưng đồng thời cũng muốn tha thứ cho nàng vì biết rằng nàng bị ép buộc gả cho kẻ thù. Hay đơn giản hơn, có lẽ Mercedes không thể đợi Dantes mãi mãi được.

Bá tước Monte Cristo là cuốn sách thuộc hàng kinh điển mà tôi đã luôn muốn đọc, và vui mừng thay nó đã thực sự vượt hơn cả kỳ vọng của tôi. Thật lòng, tôi đã chờ đợi một cuốn tiểu thuyết phiêu lưu hung hăng tàn bạo hơn, nhưng cuốn sách lại mang đậm chất tâm lí và tập trung khắc hoạ tình cảm nội tâm của các nhân vật một cách sâu sắc. Đây cũng là cuốn sách đã được kể đi viết lại hàng trăm lần, đến mức chúng ta tự hỏi bản gốc có bị loãng đi giữa tất cả những dị bản và tác phẩm ăn theo khác, nhưng đáng mừng là điều đó không xảy ra.

Review chi tiết bởi Hồng Nhung - Bookademy

Chúng tôi đang cần tìm đối tác, nhà đầu tư để chung tay xây dựng và phát triển Thư Viện Sách. Quý bạn hữu nếu quan tâm vui lòng liên hệ với ban quản trị qua email: www.thuviensach.vn@gmail.com
Xin chân thành cám ơn!