REVIEW SÁCH KHI HƠI THỞ HÓA THINH KHÔNG

Tác giả: Paul Kalanithi

Khi hơi thở hóa thinh không là một tuyên ngôn dõng dạc của những bệnh nhân mắc phải căn bệnh quái ác nhất lịch sử nhân loại tới thế giới mà trong đó, tác giả Paul Kalanithi chính là đại diện cho những con người ấy - kiêu hãnh, mạnh mẽ và can đảm. Qua cuốn sách ta thấy được hành trình từ lúc phát hiện ra căn bệnh, khoảng thời gian giãy giụa, phủ nhận sự thật đến khi chấp nhận và cống hiến đến giây phút cuối cùng. Ta cũng thấy rõ bộ mặt của Cái Chết và cách mà Paul đã can đảm đối diện với nó. Cuốn sách như một chuyến tàu lượn siêu tốc, có đoạn cao trào nhưng cũng có khoảng an yên tĩnh lặng. Mời bạn cùng ngắm nhìn cuộc đời của bác sĩ, nhà văn Paul Kalanithi qua Khi hơi thở hóa thinh không.

Sách mở đầu bằng một lời chẩn đoán.

Tôi lướt qua ảnh chụp CT, chuẩn đoán đã rõ ràng: Hai phổi mờ mịt vô số khối u, xương sống biến dạng, một thùy gan bị phá sạch. Là một bác sĩ phẫu thuật thần kinh bước vào năm cuối chương trình nội trú, trong suốt sáu năm, tôi đã nghiên cứu vô số bản chụp cắt lớp kiểu này, với hy vọng có thể làm được điều gì đó cho bệnh nhân. Nhưng lần này thật khác biệt: ảnh chụp là của chính tôi.

Tác giả chào đón độc giả bằng một cách chân thực, và cái chân thực ấy đau đớn khôn kể. Chúng ta, dưới góc nhìn của những người quan sát, nhìn ngắm cuộc đời một con người bị vắn tắt thành một từ “ung thư”. Một căn bệnh quái ác đã đeo bám con người từ bao nhiêu thiên niên kỷ nay, không kể trai gái, già trẻ, giàu nghèo. Tôi cảm tưởng như đời người, một khi bị con quái vật này đeo bám thì dường như tất cả quá khứ của họ đều đi vào dĩ vãng. Chính trị gia, bác sĩ, nhà văn, học sinh, cô bán hàng…. Không, tất cả đều là vô nghĩa. Giờ đây họ chỉ là “những người mắc bệnh ung thư” mà thôi. Cuộc đời, xã hội, gia đình nhìn nhận họ như vậy, và có lẽ cả bản thân những người đó nữa. Hiếm khi có ai còn lạc quan và đối xử mọi thứ như trước nữa bởi họ không đủ can đảm để chiến đấu nữa. Ta không thể trách họ vì ngừng chiến đấu. Bởi nếu ta là họ trong hoàn cảnh ấy thì tôi tự hỏi có bao nhiêu người dám dõng dạc hô lên “TÔI CÓ THỂ”?

Tuy vậy, vẫn còn những con người hay tôi xin phép được ví von như những bông hoa nở rộ trong sa mạc - can đảm và đẹp đẽ. Tuy thời gian nở rộ để chiêm ngưỡng thế gian không còn dài, tuy nở rộ trong môi trường khắc nghiệt bậc nhất thế gian này, họ vẫn cống hiến quên mình, cống hiến suốt quãng thời gian ngắn ngủi còn lại. Paul Kalanithi là một bông hoa trong số hàng ngàn, hàng vạn bông hoa ngoài kia, đại diện, lên tiếng và chứng minh cho thế giới thấy họ dũng cảm nhường nào.

Paul Kalanithi là một nhà giải phẫu thần kinh và nhà văn. Trong suốt sự nghiệp của mình, anh đã đóng vai trò như một “thiên thần”, cứu rỗi vô số bệnh nhân với những căn bệnh quái ác khác nhau. Đáng tiếc thay, khi anh chạm trán Quái Vật, không một ai, kể cả bản thân, có thể trở thành thiên thần và cứu chữa cuộc đời của Paul. Vào tháng 5 năm 2013, Kalanithi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư phổi tế bào không nhỏ (non-small-cell) dương tính với EGFR di căn giai đoạn IV. Anh qua đời vào tháng 3 năm 2015 ở tuổi 37. (Theo Wikipedia)

Sống là gì anh kiếm tìm trong cái chết

Giờ mới nhận ra khi hơi thở hóa thinh không

Tên mới không hay, tên cũ không còn:

Cho tới khi thời gian ngừng xác thể,

Độc giả! Dành thời gian, khi còn có thể

Bước chân nhẹ về cùng với cõi vô ưu.

(Baron Brooke Fulke Greville, “Caelica83” - Trích sách)

Sống với đam mê, đừng để hối tiếc

Cuộc đời này hiếm ai được sống với đam mê và cùng lúc đó thỏa mãn những nhu cầu vật chất thường nhật của con người. Paul yêu mến Văn học, Lịch sử và Y khoa. Không phải ngẫu hứng mà anh lại có trong tay tấm bằng Cử nhân và Thạc sĩ ngành Văn học Anh, học vị cử nhân khoa học ngành Sinh học tại Đại học Stanford cùng tấm bằng Thạc sĩ ngành Lịch sử và Triết học về Khoa học và Y học. Ta có thể thấy rõ niềm đam mê to lớn của anh với Văn học. Nhưng theo lẽ “thường” của cuộc sống, anh lựa chọn trở thành một bác sĩ, tiếp tục theo học tại Trường Y khoa Đại học Yale (Yale School of Medicine), nơi anh tốt nghiệp với bằng danh dự cum laude năm 2007, bỏ qua ý định theo đuổi bằng tiến sĩ ngành Văn học Anh.

Một profile thực sự ấn tượng, và tôi tin rằng chính Paul cũng tự hào về bản thân như cách chúng ta “woah” trước hàng loạt thành tựu của anh. Nhưng rồi chỉ khi xảy ra một điều gì đó đáng tiếc, ta mới bắt đầu chân trọng những điều mình trân quý và sống thật với bản thân mình. Khi hơi thở hóa thinh không chính là kết quả của khoảng thời gian hai năm ngắn ngủi Paul được sống với đam mê và theo đuổi nó hết mình. Chưa từng một lần trong đời dành tâm huyết và thời gian cho viết lách, Paul lựa chọn việc cứu người và theo đuổi ngành Y khoa. Chúng ta trong cuộc đời thường sống theo xã hội và con người xung quanh bởi đó là “cách thế gian này vận hành”. Tôi không nói việc này là xấu mà chỉ hơi buồn bởi nó thật “ngược”.

Những bậc cha mẹ lấy lý do “trang trải và tạo dựng một cuộc sống sung túc, ấm no” cho con cái mà đâm đầu vào những buổi họp, những chuyến bay dài ngày và “vất” lũ trẻ của mình cho những cô vú em. Những người yêu nhau lấy cớ đi chơi vào mọi ngày lễ trong năm, tặng nhau những món quà đắt tiền mà quên mất việc giao tiếp và chia sẻ. Có vô vàn ví dụ cho thấy cái “ngược” nó giờ đây đã trở thành lẽ thường của cuộc sống. Buồn thay!

Vì vậy, khi Paul được viết lên những dòng chữ cho cuốn sách đầu tiên cũng là cuối cùng của mình, tôi vừa thấy vui vừa thấy buồn cho số phận của con người. Vừa lên chiến trường chiến đấu với con Quái Vật đang đeo dọa tính mạng của anh, vừa sống thật với đam mê của mình, tôi tin chắc rằng những năm cuối đời của anh là khoảng thời gian lộn xộn nhưng tràn ngập màu sắc nhất của Paul. Y học đã không cứu rỗi được thể xác của Paul, nhưng Văn học, bằng một cách nào đó, đã mang tâm hồn anh trở lại những ngày tháng trước kia.

Chính văn học đã đưa tôi trở lại cuộc sống trong thời gian này. Những bất định về tương lai đã dần yếu đi; ở bất cứ nơi nào tôi đến, bóng tối của cái chết đã che khuất ý nghĩa của bất kỳ hành động nào. Tôi nhớ những khoảnh khắc khi mà sự khắc khoải trong lòng dâng cao, khi cả vùng biển bất định tưởng như bất khả xâm phạm lại tan vỡ. Tôi tỉnh dậy trong đau đớn, phải đối mặt với một ngày khác - không có dự án nào sau giờ ăn sáng là trông có vẻ lâu dài. Tôi nghĩ mình chẳng thể tiếp tục, và ngay lập tức, lời phản đối xuất hiện, hoàn tất câu thần chú bảy từ của Samuel Beckett, những từ mà tôi đã học được từ lâu khi còn ở bậc đại học: tôi sẽ tiếp tục. Tôi đã ra khỏi giường và bước từng bước, lặp đi lặp lại những câu nói đó: “Tôi không thể tiếp tục. Tôi sẽ tiếp tục.

Câu hỏi: Cái chết = Hồi kết?

Cái chết trong Khi hơi thở hóa thinh không xuất hiện thường trực. Nó xuất hiện với một tần suất khiến chúng ta ngỡ ngàng. Tôi đam mê phim và tài liệu về ngành y học. Tôi xem nhiều và đọc nhiều và hầu hết vì là các tài liệu học thuật, chúng đều chỉ ra cái kết quả, những thành quả cuộc nghiên cứu. Do đó, tôi chưa thật sự thấy được những mất mát mà các căn bệnh đem đến. Cuốn sách Paul viết chỉ là một hồi ký, vì vậy nó không hề học thuật tuy rằng anh sử dụng một số lượng kha khá các từ ngữ chuyên ngành. Nó mang đậm tính “người”, mang đậm chất Paul.

Với vai trò là một bác sĩ phẫu thuật thần kinh, trong Phần 1: Khởi đầu từ một sức khỏe hoàn hảo, Paul đã dẫn độc giả đến với những ca trực của anh. Tôi đặc biệt ấn tượng với với hai ca bệnh: Bà Lee ở tuổi cuối ngũ tuần - một con người nữa bị Quái Vật đeo bám và anh bạn Jeff của tác giả.

Dựa trên ảnh chụp, không còn nghi ngờ gì rằng đây là u nguyên bào thần kinh đệm - một dạng ung thư não tăng triển, loại ác tính nhất. dù vậy tôi hành động một cách nhẹ nhàng, thăm dò thái độ từ bà Lee và chồng bà. Nếu nhắc đến khả năng ung thư não, tôi không nghĩ rằng họ còn có thể nghe thêm điều gì khác. Một nồi súp bi kịch tốt nhất nên được chia phần ra bằng thìa…

…

Điện thoại reo khi tôi đang dự hội thảo ở San Diego. Là bác sĩ đồng nội trú, Victoria.

“Paul?”

Có gì đó không hay rồi. Bụng tôi quặn lại.

“Có chuyện gì vậy?” tôi nói.

Im lặng.

“Vic?”

“Là Jeff. Anh ấy tự sát rồi.”

“Cái gì?”

Cuộc đời của một người bị chi phối bởi nhiều chất xúc tác với nhau. Chúng ta dễ dàng bị sa lầy vào vòng tay của Thần Chết chỉ với một chất xúc tác này “thừa” và ảnh hưởng đến những chất khác. Quả thật khi đã trở thành một bác sĩ phẫu thuật, bạn mới thấy được cái chết cách chúng ta gần như nào. Ranh giới ấy bé lắm, chỉ như một sợi chỉ. Con người trước giờ đều sợ hãi cái chết bởi nó là lằn ranh giữa họ và thế giới vật chất, giữa họ và người thương. Bà Lee là người phụ nữ trung niên mắc phải căn bệnh hiểm nghèo. Liệu bà ta có đáng bị ung thư không? KHÔNG. Jeff là một bác sĩ tài ba, sắp sửa bước sang trang mới của cuộc đời? Vì sao anh ấy lại dại dột đưa ra quyết định chấm dứt cuộc đời này? Vì ÁP LỰC và DÈM PHA. Buồn cười thay trong trường hợp của Jeff. Chúng ta thường có cách xử lí đổ lỗi cho nạn nhân và từ chối nhìn nhận cái sai của bản thân, của những kẻ SAI. Paul không thể cứu rỗi Jeff, bà Lee, và cũng không thể “ban” cho mình thêm 50 năm cuộc sống được, nhưng anh có thể, và anh đã lựa chọn sống hết mình trong những năm cuối cuộc đời. Điều này làm tôi tự đặt ra một câu hỏi:

Liệu cái chết có phải là một hồi kết của một con người?

Tôi không nghĩ vậy. Paul không nghĩ vậy. Anh biết rõ điều gì đang chờ anh ở phía trước. Cái chết là khởi đầu cho một thứ gì khác, như sự ra đời của Cady - con gái của anh, hay chính là cuốn sách Khi hơi thở hóa thinh không này. Anh lựa chọn tạo ra một sinh mệnh trong khoảng khắc sinh mệnh của chính mình trôi đi. Paul gửi gắm cuộc đời, khát vọng và ước mơ của mình vào Khi hơi thở hóa thinh không và tạo cảm hứng cho hàng nghìn, hàng triệu độc giả trên thế giới đã, đang và sẽ đọc cuốn sách của anh. Tôi coi đây là một điều kỳ diệu của thế gian. Paul Kalanithi là điều kỳ diệu của chính anh và người anh yêu.

Di sản của Paul Kalanithi

Một điều đáng tiếc của cuốn sách: Chưa hoàn thành. Paul đã chiến đấu nhưng cũng không thể chiến thắng con Quái Vật và kịp hoàn thành cuốn sách - di sản của mình. Hai chương sách, những câu chuyện toàn bộ cuộc đời mình gần 200 trang giấy là những gì Paul đã để lại cho độc giả toàn thế giới. Tôi coi đây là một phần nhỏ trong khối di sản của anh. Vì sao chỉ một phần nhỏ? Bởi cũng giống như hàng tỷ con người khác, Paul sinh ra và đem lại niềm vui và vô số kỷ niệm cho người thân, bạn bè của mình. Một người khi ra đi, chúng ta không thể trực tiếp nhìn ngắm họ trong cuộc sống của ta. Bù lại, họ sống mãi trong tâm trí ta, cho tới khi cuộc đời ta cũng đến hồi kết. Paul sống mãi trong trí nhớ vợ và con gái anh, trong trái tim cha mẹ và anh em, trong nỗi nhớ của bạn bè xung quanh và trong trang sách của hàng triệu bạn đọc trên thế giới. Còn gì tuyệt diệu và trân quý hơn?

Khi căn phòng tối dần vào đêm, chiếc đèn tường tỏa sáng ấm áp, hơi thở Paul trở nên ngập ngừng và không đều nữa. Cơ thể anh vẫn có vè bình an, chân tay thả lỏng. Trước 9 giờ tối, đôi môi anh tách ra và mắt nhắm lại, Paul hít vào và thở ra hơi thơ cuối cùng, thật sâu.

Paul Kalanithi ra đi, chấm dứt sự tồn tại vật chất trên cõi đời này nhưng anh sống mãi. Cuốn sách chưa được kết thúc và đó là một sự đáng tiếc to lớn nhất. Vợ anh là người tiếp tục hoàn thành di sản của chồng mình và ở cuối sách cô có viết:

Ở một khía cạnh nào đó, “Khi hơi thở hóa thinh không” chưa hoàn thành và bị trật lỗi bởi sự suy giảm sức khỏe nhanh chóng của Paul. Nhung đây là yếu tố bản chất về tính thực của nó, của hiện thực mà Paul đối mặt.

Kết

Hiếm khó một quyển sách nào khiến tôi trích dẫn nhiều như Khi hơi thở hóa thinh không. Nhưng cũng hiếm có câu chuyện nào đánh động tâm hồn tôi tới vậy. Tôi không muốn viết quá nhiều vì đối với tôi, không lời văn nào “thấm” như những từ ngữ trong nguyên tác. Tôi xin gửi tặng cuốn sách một từ: chân thực. Vì nó thực, vì nó là một cuốn hồi ký nên cuốn sách đẫm nước mắt và sự đồng cảm. Từng lời văn câu chữ, tôi thấy hình dáng Paul Kalanithi trong đó. Tôi xin tạm dừng bút ở đây vì thực sự chỉ khi đọc rồi độc giả mới cảm nhận được cảm xúc của tôi, cảm xúc của Paul Kalanithi. Độc giả xin hãy nghe tôi, hãy dành tặng cho mình một bản cứng của Khi hơi thở hóa thinh không ngay khi bạn đọc dòng chữ này. Mời bạn thưởng thức Khi hơi thở hóa thinh không!