REVIEW SÁCH PHẢI TRÁI ĐÚNG SAI

Tác giả: Michael Sandel

Các chương sách Phải Trái Đúng Sai

Chương 1: Làm việc đúng

Chương 2: Nguyên tắc hạnh phúc cực đại - thuyết vị lợi

Chương 3: Chúng ta có sở hữu chính mình không? - chủ nghĩa tự do cá nhân

Chương 4: Thuê trợ giúp - thị trường và đạo đức

Chương 5: Động cơ mới quan trọng - Immanuel Kant

Chương 6: Lý lẽ bình đẳng - John Rawbs

Chương 7: Tranh cãi về chính sách chống kỳ thị

Chương 8: Ai xứng đáng với thứ gì - Aristotles

Chương 9: Chúng ta nợ người khác những gì - lòng trung thành khó xử

Chương 10: Công lý và lợi ích chung

Nội dung sách Phải Trái Đúng Sai

“Nếu được giết chú bé Hitler để bảo vệ tính mạng cho hàng triệu người sau này, bạn có làm như vậy không?”

Cuốn Phải Trái Đúng Sai đưa ra những câu chuyện về các vấn đề gây tranh cãi trong xã hội như phân phối tài sản, nghĩa vụ quân sự, mang thai hộ, hôn nhân đồng tính, nạo phá thai, câu chuyện nhập cư hay chiến trnah Mỹ - Việt Nam.

Thông qua những phân tích này, tác giả giới thiệu cả quan điểm của các nhà triết học, từ cổ đại như Platon và Aristotles, đến trung đại như Lock và cận đại như Kant và Rawls.

Nhờ có những câu chuyện và các trường phái triết học, tác giả giúp chúng ta thấy được 3 cách tiếp cận công lý:

- Thứ nhất, công lý được đặt ra với mục đích tối đa tiện ích hay phúc lợi của một tập thể người, tức là đem lại hạnh phúc lớn nhất cho tập thể ấy. Ví dụ như câu chuyện 3 người trên đảo hoang đã giết một chú bé để bảo toàn tính mạng cho họ, như vậy thì lợi ích của 3 người lớn hơn lợi ích của 1 người

- Thứ hai, công lý là tôn trọng quyền tự do lựa chọn, cho dù lựa chọn thực sự đưa ra trong một thị trường tự do cá nhân hoặc lựa chọn giả thuyết mọi người đưa ra trong tình trạng bình đẳng ban đầu. Tức là, tự do của chúng ta chỉ bị giới hạn nếu nó cướp đi sự tự do của người khác. Ví dụ, con người không thể bị ngắn cản tự do quản lý tài chính cá nhân.

Việc luật pháp can thiệp vào thị trường tự do là vi phạm từ do cá nhân, suy ra, nó không công bằng. Chính phủ không thể yêu cầu cá nhân đóng thuế hay đóng góp các khoản an ninh xã hội và bảo hiểm công cộng.

- Thứ ba, công lý liên quan đến các đức tính và lý luận về lợi ích chung. Đó là lí giải cho sự xuất hiện của các khái niệm như lòng yêu nước, sự tự hào dân tộc, chủ nghĩa gia đình,..

Sách hay nên đọc: Review sách Nghịch lý của sự lựa chọn - Ngừng so sánh để có cuộc sống tốt đẹp hơn

Hiểu được các góc nhìn khác nhau về công lý, chúng ta sẽ thấy rằng việc tranh cãi đúng sai với một người khác là điều vô ích, đơn giản bởi mỗi người có một hệ quy chiếu về công lý khác nhau.

Nhận xét về cuốn Phải Trái Đúng Sai

Sách Phải Trái Đúng Sai được đánh giá là không hề dễ đọc. Những vấn đề trong sách vốn đã gây tranh cãi hàng trăm năm, Tác giả còn sử dụng lăng kính triết học để phân tích vấn đề, nên đòi hỏi ở người đọc những hiểu biết nhất định về triết học để thẩm thấu được các vấn đề trong sách.

Áp dụng sách vào cuộc sống, ta sẽ thấy rằng trong những vấn đề liên quan đến công lý, dù cho kết quả có ra sao thì vẫn luôn có những ý kiến phản đối, bất kể phán quyết được đưa ra bởi ai. Đơn giản bởi, mỗi người có một hệ tư tưởng riêng, có một thước đo của riêng họ cho những thứ gọi là công lý.

Sách Phải Trái Đúng Sai phân tích vấn đề rất sâu sắc, với góc nhìn đa chiều, đòi hỏi người đọc phải tập trung cao độ và suy ngẫm kĩ càng đề hiểu toàn bộ vấn đề.

Đoạn trích đáng chú ý trong cuốn Phải Trái Đúng Sai

Thoạt nhìn, các lý lẽ ủng hộ trợ tử có vẻ là một ứng dụng mang tính giáo khoa của triết lý chủ nghĩa tự do cá nhân. Đối với người theo chủ nghĩa tự do cá nhân, cấm trợ tử là bất công vì: Nếu cuộc sống của tôi thuộc về chính mình, tôi phải được tự do để kết liễu. Và nếu tôi chấp nhận một thỏa thuận tự nguyện với một ai đó giúp tôi chết, chính quyền không có quyền can thiệp.

Nhưng trường hợp cho phép trợ tử không nhất thiết phụ thuộc vào ý tưởng tự sở hữu, hoặc cuộc sống của chúng ta thuộc về chúng ta. Nhiều người ủng hộ trợ tử không sử dụng quyền tự sở hữu, nhưng ủng hộ nhân danh phẩm giá và lòng từ bi. Họ nói rằng bệnh nhân bị bệnh nan y đang vô cùng đau khổ, thà để họ đi sớm còn hơn bắt họ chịu đựng đau đớn kéo dài.

Ngay cả những người luôn tin chúng ta có nghĩa vụ chung phải bảo vệ mạng sống con người cũng kết luận rằng ở một thời điểm nào đó, ý niệm từ bi lớn hơn bổn phận phải thực hiện. Với bệnh nhân bị bệnh nan y, các lý lẽ của chủ nghĩa tự do cá nhân ủng hộ trợ tử vẫn mắc mứu với lập luận về từ bi.

Để đánh giá ảnh hưởng đạo đức của ý tưởng tự sở hữu, hãy xét trường hợp trợ tử không liên quan đến bệnh nhân bị bệnh nan y. Rõ ràng đây là một trường hợp kỳ lạ. Nhưng điều này cho phép chúng ta đánh giá một mình logic của nhủ nghĩa tự do cá nhân, mà không bị ý niệm nhân phẩm và từ bi xen vào.

Lời kết

Phải Trái Đúng Sai là cuốn sách đáng đọc vì tác phẩm này sẽ giúp bạn mở rộng những giới hạn trong tư duy, phá vỡ mọi định kiến, những quan niệm xưa cũ mà bạn coi là lẽ đương nhiên. Cái đích cuối cùng là một cái nhìn khoáng đạt, khách quan, rộng lượng và bao dung hơn với thế giới xung quanh.